''YETENEK SEÇİMİ''
Sevgili ‘’Masa Tenisi Sözlük’’ takipçileri ve Masa Tenisi sevdalıları hepinize selamlar.
Bu yazımda gündem de olan ''YETENEK SEÇİMİ'' konusunu sizlerle paylaşmak istiyorum.
Umarım sizler için verimli olacaktır.
Öncelikle Sportif Yetenek Kavramı nedir, kısaca özetleyelim;
Kalıtım ile birlikte sonradan geliştirilmiş becerileri sebebiyle sportif anlamda özel ve üst düzeyde yeterliliğe sahip olan sporcuları işaret eder.
Bireyin bir işe hazır olma ve bilgisini etkili kullanabilme gücüdür.
Masa Tenisine seçilmiş bir sporcu adayının, sporun normal değer ölçülerinin üzerinde gelişmeye uygun yatkınlığının bulunmasıdır.
Sizlere fazla akademik bilgiye girmeden Masa Tenisine özel seçim öncesinde Atletik Performans nasıl belirlenir konusunu anlatmak istiyorum. Sonrasında hepsinin nasılda birbiri ile bağlantılı olduğunu aktarmaya çalışacağım.
Atletik Performansta en etkili Temel Motorik Özellikler GÜÇ, SÜRAT ve DAYANIKLILIKTIR.
Bu özellikler doğuştan gelir ve ancak Genetik yapınıza uygun doğru beslenme ve antrenman teknikleri ile sadece sınırlarınız oranında gelişir.
Spor Branş seçimini etkileyen en önemli Genetik faktörler:
*Kas liflerinin tipi
*Kardiovasküler Kapasite
*Anatomik yapı
*Yumuşak doku direnci
*Yaralanma Tipi ve Hızı
*İyileşme Hızı
*Bağışıklık Sistemi Düzeyi
*Antrenman ve Antrenman tipine adaptasyon
Sporcu Seçiminde olması gereken Zihinsel ve Psikolojik özellikler de Genetiktir ve bunlardan bazıları;
*Sayısal Zeka
*Sözel Zeka
*Görsel Zeka
*Duygusal Zeka
*Sözsüz Zeka (Non - Verbal)
*Pozitif Zeka (Hatalardan öğrenme yeteneği)
*Hafıza (Sözlü)
*Hafıza (Uzun süreli - Mantıksal)
*Hafıza (Epizodik)
*Hafıza (Travmatik)
*Liderlik
*Yenilikçilik
*Risk Alma
*Maceracılık
*Bağlılık (Sadakat)
*Mutluluk
*İyimserlik
*Girişkenlik (Bağ kurma - Sosyallik)
Yukarıda bahsetmiş olduğum özellikler bilinmeden kullanılan tüm yöntemler, eksik, yetersiz kalır ve büyük çoğunlukla yanlış bilgiler verir. Çok sayıda yetenek harcanabilir.
Masa Tenisi sporcusunu seçmekte kullanacağımız test örnekleri ve protokollerine geçmeden önce biraz sporun gerekliliklerinden birazda genetik bağlantısından söz etmek istiyorum. (Branş ile alakalı daha çok bilgi için ilkyazımı okuyabilirsiniz.)
Fiziksel ve Zihinsel Performans olarak Masa Tenisi Sporcusunda olması gerekenler nelerdir?
· Algı ve Kinestetik kabiliyet
· Reaksiyon ve Aksiyon
· Sürat
· Patlayıcı güç
· Anaerobik ve Aerobik dayanıklılık
· Çeviklik
· Çabukluk
· Esneklik
· Dinamik ve Statik Denge
· Zihinsel ve Ruhsal durum, tutum ve mental kontrol becerileri
· Vuruş Tutarlılığı ve yüzdesi
· Vuruş varyasyon ve Teknik çeşitliliği
· Rakibi izlemek ve kontrol etmek
· Oynarken topun Hız, Falso, Yön, mesafe ve yükseklik özelliklerini kontrol edebilme
· Oyun tarzına uygun teknik ve taktik becerileri uygulayabilme
· Kendinin ve rakibin zayıf ve güçlü yönlerini analiz edebilme
Peki, yukarıdaki bu özellikleri çok çalışarak herkes gösterebilir mi?
MAALESEF HAYIR...
Şimdi size yukarıda bahsetmiş olduğum özelliklerin Genler ile ilişkisinden bilgiler vereceğim;
Sportif olarak Genetiğimiz hakkında bilgiyi Genetic Trainer® testi ile öğrenebiliyoruz.
Kas fibril tipi 3 çeşittir. Tip 1, Tip 2 A ve B ve genetik olarak bunlardan sadece 1 tanesi ile dünyaya gelirsiniz. Kardiovasküler kapasiteniz aynı şekilde;
ACTN3 Geni (Alpha Actinin 3) = Kas tipini belirler;
- R/R Tip 2 B (Hızlı kasılan glikolitik (Ani patlayıcı güç + sürat üreten)
- R/X Tip 2 A (Hibrit Güç /sürat+dayanıklılık)
- X/X Tip 1 (Yavaş kasılan yüksek aerobik dayanıklılık)
Kardiyovasküler kapasitemizi ACE Geni belirler;
- D/D (Yüksek Anaerobik Kapasite+ Anabolik)
- I/D Tip ( Hibrit )
- I/I (Yüksek Aerobik Kapasite)
Kas ve Kardiyak kapasitelerin kombinasyonları sonucunda ACTN-3 ve ACE genlerine bağlı olarak 9 farklı genotip ortaya çıkar.
9 farklı genotip sonucunda;
Oyun Sitiliniz, Teknik ve Taktik Çalışma çeşidiniz, Kondisyonel Seviyeniz, Antrenmanın kapsamı, süresi, şiddeti, sıklığı belirlenir.
Masa Tenisinde Oyun stilleri Temel'de 3'e ayrılmaktadır. Atak, Allround ve Defans. Bununla birlikte çok sayıda stil varyasyonu mümkün olduğu görülmektedir
Kas fibril tipiniz ve kardiyovasküler kapasitemiz masa tenisinde stil ve bağlantılı her konuda birinci etkendir.
Her kas fibril yapısının biyokimyasal özellikleri birbirinden farklıdır. Bunlardan bazıları:
· Motor Nöron Hacmi
· Sinir ileti hızı
· Motor nöron uyarı eşiği
· Kasılma/Gevşeme Hızı
· Kuvvet üretimi
· Enerji verimi
· Yorgunluk direnci
Bu özellikleri bilmeden yaptığımız seçimlerde o sınıfın, o okulun veya o bölgenin vb. en hızlısı, en yavaşı ya da diğer özelliklerini seçiyor olabilirsiniz. Bu gerçeği ve gelecekte olanı yansıtmayacaktır.
Seçim yaptığınız grupta 9 farklı Genotip olabilir. Hepsi sadece tek bir Genotip te olabilir. Bunu dışarıdan bakarak, günümüzde kullanılan hiçbir saha testleri ile anlamanız mümkün değildir.
Fakat eğer genetik yapıyı bilirseniz sporcunuzun tüm atletik özelliklerini öğrenip, spor dalı için gereklikleri yerine getirebilirsiniz.
Basit örnekler ile anlatmaya çalışacağım; Atak sitilinde antrene ettiğiniz 3 sporcunuz var. Üçünün kas fibril yapısı birbirinden farklı, biri en hızlısı, biri orta hızlısı ve biride en yavaşı hepsi atak oynamaya çalışıyor. Ne kadar doğru olur sizce?
Ya da atak oynayan ve o yıl için şampiyon olmuş, bizdeki en hızlı oyuncu bugüne kadar karşılaşmadığı bir sporcu ile karşılaşıyor ve onun vuruş hızına cevap veremiyor. En hızlı dediğimiz gerçekten öylemi?
Defans olması gerekeni atak, atak olması gerekeni defans oynatabiliriz.
Ayak numarası birbirinden farklı olan 9 kişiye tek bir numara ayakkabı verdiğinizi düşünün. Hangisine uyacak, belki birine ya da hiç!
Her sporcuya aynı antrenman olur mu? (Kapsam, Süre, Şiddet, Sıklık)
Sprinter ve Maratoncuya aynı antrenmanı yaptırırmısınız?
Sakatlık ve toparlanma ile ilgili genetik bilgileri başka bir yazımda paylaşmıştım. Sporcu seçerken bunları da bilmek performans için olmazsa olmaz.
Bugün Masa Tenisi Atletik Performans sporu haline gelmiştir. Genetik Özellikleriniz dâhilinde oyun stilinizi ve çalışmalarınızı belirlemeniz gerekmektedir.
Fenotip (Dış görünüş) konusuna hiç girmeyeceğim, çünkü Dünya Masa Tenisi tarihinde çok farklı vücut tipinde sporcuların başarılı olduğu görülmüştür.
Başka bir yazıda antropometrik özelliklerin oyun sitillerinde avantajını tartışabiliriz.
Çin vb sistemli ülkelerde Doğal seçilimle üst düzeye çıkan sporcular genetik olarak en uygun ve avantajlı bireylerdir. Fakat arada çok sayıda sporcu adayı elenmiştir. Hatta kendi ülkelerinde milli takıma giremeyen çok sayıda sporcunun başka ülkelerde üst düzey performans gösterdiğini hepimiz biliyoruz.
Günümüzde artık bu bilgileri öğrenebilmek mümkündür. Bu büyük zaman tasarrufu ve her türlü emeğin verimli kullanılmasını sağlayacaktır.
Bu bilgiler öncesindeki tecrübelerim de seçim yaptığım (Yaş, Boy, Kilo ve çeşitli testler ile) birbirine çok yakın dış görünüm ve performansta olan sporcu kız-erkek adaylarına yaptırdığım aynı antrenmanlar (Kuvvet, Sürat, Dayanıklılık vb.) neticesinde çok farklı sonuçlar alıyordum. Hepsinin gelişimleri farklı olabiliyordu. Kimi daha güçlü, kimi daha hızlı, kimi daha dayanıklı hale geliyordu.
''Şuan biliyorumki her sporcu adayı ve sporcu parmak izi kadar birbirinden farklı.''
Uzunca bir yazı oldu farkındayım, konu önemli ve gerçekleri konuşmalıyız.
Şimdi gelin Masa Tenisinde yetenek seçim ilkelerine göz atalım.
Sizlere hazır bir reçete vermeyeceğim ama uygun gördüğüm, ekol olmuş ülkelerin, zaman zaman uyguladığım, branşa özel seçimlerde kullanılan bazı model ve test isimlerini paylaşacağım ve araştırmanızı isteyeceğim. Farklı seviyeler için temel ve spesifik testler içeriyor. Hepsi çok değerli veriler sunuyor.
· Uluslararası Masa Tenisi Federasyonu (ITTF) Test Protokolü
· Hollanda Masa Tenisi Federasyonu (NTTB) Talent Identification Assessment (TIDA)
· Fransa Masa Tenisi Federasyonu (FFTT) French Model of Talent Identification
· Table Tennis in Schools Program (Glenn TEPPER)
· Table Tennis Spesific Test Battery (Portekiz Masa Tenisi Federasyonu)
Son olarak Ülke Masa Tenisi olarak kaybedecek vaktimiz olmadığını belirterek bilimsel ve sonuç getirecek test adımlarını paylaşmak istiyorum.
Yetenek seçiminde doğru basamaklar:
1. Genetic Trainer® TESTİ (Genetik yapı)
2. Masa Tenisi yetenek seçimi testleri
3. Stil ve Teknik seçim testleri
Bu basamaklama verileri ile doğru seçim yapmanız, seçimler sonucunda planlamanızı gerçekçi kılmanız, performansa mümkün olan en hızlı sürede ulaşmanız ve hatta EKOL oluşturmanız mümkündür.
Sağlıcakla kalın.
M. Babür ÜSTÜNDAĞ